De laatste jaren is er veel aandacht voor de communicatie tussen de huisarts of specialist met de patiënt. Maar hoe zit dat met overleg tussen de huisarts en de specialist? Na een lange aanloop van zowel strubbelingen als nieuwe initiatieven, zijn er nu digitale ontmoetingsplaatsen.
Het oudste, online beschikbare onderzoek naar de samenwerking tussen huisartsen en specialisten uit 1999 (GB) begint met de stelling dat er maar weinig onderzoek naar het onderwerp is gedaan. Een volgend onderzoek stamt uit 2006, waaraan ook researchers van eigen bodem meewerkten en in 2009 onderzocht een team van uitsluitend Nederlandse onderzoekers hoe beide zorgverleners de onderlinge samenwerking waarderen.
Deze studies bestaan uit interviews onder zorgverleners in de eerste en tweede lijn en waren hoofdzakelijk geënt op de randvoorwaarden waaronder samenwerking plaatsvindt. De hoofdconclusies stellen dat er weliswaar een tweezijdige behoefte is voor een goede samenwerking, maar dat de praktijk weerbarstig blijkt en de twee takken van zorg lijken elkaar niet altijd goed te begrijpen. Recentere studies bestaan vooral uit literatuuronderzoek.
Huisarts blijft poortwachter
Het blijft een terugkerend fenomeen, de kwalitatieve onderzoeken zeggen dat specialisten met name struikelen over een ‘te beknopte informatieverstrekking in de verwijzing’ en over ‘geheel onnodige verwijzingen.’ Huisartsen spreken in het onderzoek veel over de moeizame bereikbaarheid van specialisten, onduidelijke polibrieven bij terugkeer naar de eerste lijn en ook dat er soms weinig oog is voor ziektebeelden die dagelijks in de grote klinieken voorkomen, maar die de praktijk maar sporadisch aandoen. Het is voor hen niet te doen om van alle specialismen op de hoogte te blijven.
De belangrijkste reden voor samenwerking: de huisarts is de poortwachter van de klinische zorg. Een gedegen afstemming heeft dus wel degelijk nut als dit de druk op het ziekenhuis mindert.
Complexe casussen
Tijdens het onderzoek uit 2006 zeiden de ondervraagde specialisten ook dat zij vonden dat zij te weinig van huisartsen konden leren, dat de aangedragen casussen té complex waren en de richtlijnen over een uitgebreidere samenwerking te vaag. Wel gaven ze aan dat het in een informele relatie (men kent elkaar) eenvoudiger is om korte, maar duidelijke lijnen met elkaar te onderhouden. Die werden daarmee zeker als waardevol gezien.
Door de vergrijzing is er een groeiende werkdruk aan beide kanten, en ook patiënten met een steeds complexer ziektebeeld dat niet in één specialisme te vangen is. Technologie helpt weliswaar, maar de omstandigheden waarin huisarts en specialist samenwerken worden de komende jaren op z’n minst uitdagend. Het vraagt om een snelle aanpassing van communicatiemiddelen die traditiegetrouw nog vaak telefoon of email zijn. Deze middelen helpen om tijd te besparen en zullen asynchroon moeten zijn, om elkaar over en weer niet onnodig te storen.
Alles opgeteld lijkt het een vicieuze cirkel van gebrek aan tijd/geld versus een grotere noodzaak aan kennis delen om de zorg op orde te houden. De goodwill is er wel degelijk. En uiteindelijk profiteert de patiënt van die verbeterde samenwerking.
Constructief samenwerken
Uit 2014 vinden we een constructieve voorzet tijdens een NHG congres over de samenwerking tussen de praktijk en het ziekenhuis, waarbij er in praktische werksessies door zorgverleners werd gezocht naar oplossingen. De bestaande problemen werden weliswaar erkend en aangevuld, maar er ook werden veel samenwerkingsinitiatieven getoond die de flexibiliteit van de zorg onderstreepten.
Anno 2020 zien we nog veel meer samenwerkingsinitiatieven. Recent berichtte de Eerstelijns nog over medisch specialisten die op huisartsenpraktijken dienst draaien. Zulke initiatieven zitten wél voorzichtig in de lift, maar zijn vanwege logistieke problemen niet altijd even uitvoerbaar. Want hoe vind je de juiste balans tussen tijd in de kliniek en in de praktijk, en zijn die initiatieven echt een schaalbare oplossing voor de toekomst?
Miljoenen voor digitalisering
Toch gaat de vergrijzing nu zo hard en is er door Covid een sterkere behoefte aan het gladstrijken van de samenwerking ontstaan. Zo maakte het ministerie van VWS in maart 2020 – na het uitbreken van corona – miljoenen vrij voor de verdere digitalisering van de zorg. Er was ook budget voor digitale consultatie via GDPR-veilige messenger services tussen GGD’s, huisartsen en specialisten. Onder meer om te zorgen dat kennisontwikkeling over Covid niet op één plek bleef hangen.
Zulke digitale werkkamers bleken erg geschikt om snel kennis te delen over onderwerpen rondom corona, zoals IC-bezetting, coördinatie rond teststraten en de aankondiging van trials of bijwerkingen van vaccins. Je checkt in op het moment dat het je uitkomt en wisselt kennis, studies en patiëntencasussen uit. En heeft de ene specialist of huisarts het te druk, dan komt het antwoord van een ander die wel tijd heeft.
Kantelpunt inrichting zorg
Het mooie van deze digitale werkruimtes, is dat ze ook een oplossing bieden voor het probleem ‘tijd/geld versus kennisbehoefte’ dat de samenwerking tussen huisartsen en specialisten vaak in de weg zit. Vanuit het gedeelde vertrekpunt ‘Samen weten we meer,’ vormen digitale consultaties een veelbelovend kantelpunt in de manier waarop we naar kennisuitwisseling kijken. Wat de impact van deze digitale (interdisciplinare) consultaties is wordt de komende tijd intensief door partijen als het UMCG onderzocht. De verwachting is dat daar aanbevelingen uitkomen die de hele zorg betreffen.
Wat de volgende stappen voor zorginstellingen en healthtech bedrijven worden is daarnaast afhankelijk van hoe, en of we de herboren noodzaak tot samenwerken kunnen vasthouden en deze kunnen uitbouwen tot een blijvende en bevredigende oplossing voor huisartsen en specialisten. Regionaal of landelijk? Maakt het bijvoorbeeld uit waar de specialist – als deze een vraag van een huisarts beantwoordt – zich in Nederland bevindt? Kunnen we gepensioneerde superspecialisten op zulke platformen uitnodigen? Ineens blijken er mogelijkheden te over. Wat alvast zeker is, is dat er de komende periode nog veel gaat veranderen.
Paul Koning, Orthopedisch chirurg en initiatiefnemer Prisma