Nieuwe kennisclip op Prisma: Leer alles over Ptosis

Wat is Ptosis?

In deze video bespreken we het de definitie en oorzaken van ptosis. Ptosis betekent een afhangend bovenooglid. Hierbij kan 1 oog aangedaan zijn, maar het is ook mogelijk dat beide ogen een afhangend ooglid hebben.

Het bovenooglid wordt geopend door aanspanning van 2 spieren in het bovenooglid: de m. levator palpebrae en m. tarsalis superior. De levatorspier is de belangrijkste heffer van het bovenooglid en loopt vanuit de top van de oogkas en gaat over in de levator aponeurose. Dit is een peesplaat. Hierbij hechten de oppervlakkige vezels aan de huid van het bovenooglid en de diepere vezels hechten aan de tarsus. Dit is een bindweefselplaat en geeft stevigheid aan het ooglid.

De tweede spier, m. tarsalis superior, kan het ooglid in geringe mate heffen, zo’n 2 mm. Deze spier loopt naar bovenzijde van de tarsus. De m. levator palpebrae wordt geïnnerveerd door de n. oculomotorius en tarsalis superior door de sympathicus.

Als één of beide spieren niet goed werken, ontstaat een laagstand van het bovenooglid.

Diagnose

Ptosis kan worden bepaald middels de Margin Reflex Distance (ook wel bekend als MRD). Dit is de verticale afstand tussen de reflex op de cornea van een op ooghoogte gehouden lampje tot de rand van het bovenooglid terwijl de patiënt recht vooruit kijkt. Ptosis wordt gedefinieerd als Margin Reflex Distance in een oog kleiner is dan 2 mm, zoals weergeven in het linkeroog, of als het verschil in Margin Reflex Distance tussen linker en rechter oog meer dan 2 mm is.

Oorzaak

Op zenuwniveau
Als er een probleem is op zenuwniveau, dan betreft het vaak eenzijdige ptosis. Uitval van de n. oculomotorius is een mogelijk oorzaak. Deze kan leiden tot een wijde relatief lichtstijve pupil. Vaak zien we hierbij ook dat het oog naar buiten en beneden staat, ook wel bekend als down and out. Daarnaast zien we een ptosis door uitval van m. levator palpebrae.

Een andere belangrijk oorzaak is het syndrooom van Horner, waarbij er uitval optreedt van de sympathicus. Dit leidt tot miosis, ptosis door uitval van m. tarsalis superior en er kan aan de aangedane zijde sprake zijn van anhidrosis (oftewel afwezige zweetproductie). Zoals je in de video kunt zien, is de ptosis bij het syndroom Horner minder ernstig dan bij uitval van de n. oculomotorius.

Myasthenia gravis
Myasthenia gravis is een auto-immuunziekte, waarbij de neuromusculaire overgang aangedaan is door de vorming van antistoffen tegen acetylcholinereceptoren. Patiënten kunnen onder andere last hebben van ptosis, waarbij dit in de loop van de dag toeneemt en in de nacht het ergst is. In de kliniek kan men dit onderzoeken middels provocatietesten. De spieren raken na herhaalde inspanning sneller verzwakt dan bij gezonde mensen, waardoor symptomen ontstaan.

Bij ptosis kan dit onderzocht worden door patiënten gedurende twee minuten met de ogen naar het plafond te laten kijken. De ptosis wordt voor en na de provocatietest gemeten. Bij een verschil > 2 mm is dit verdacht voor myasthenia gravis. Vaak is de ptosis bij deze patiënten asymmetrisch, waarbij het ene oog erger aangedaan is dan het andere oog. Andere klachten die patiënten kunnen hebben zijn dubbelzien, dysartrie, slikstoorinssen en inspanningsintolerantie in de ledematen.

Op spierniveau
Ptosis kan ook ontstaan als de spieren zijn aangedaan, zoals bij chronische progressieve externe oftalmoplegie (CPEO). Hierbij is er sprake van een langzaam progressieve bilaterale ptosis. Patiënten proberen dit te compenseren door hun hoofd naar achter te doen en de wenkbrauwen op te heffen. Naast ptosis kunnen patiënten moeite ervaren om de ogen volledig en krachtig te sluiten.

Overige oorzaken
Tot slot zijn er oorzaken binnen het ooglid zelf die leiden tot ptosis, beginnend bij aponeurogene ptosis. Hierbij werkt de levatorspier op zich wel goed, maar de verbinding tussen de spier en het ooglid is verslapt. Deze vorm komt veel voor bij ouderen, maar ook bij mensen die langdurig lenzen dragen.

Mechanische ptosis kan ontstaan doordat een contactlens vast komt te zitten in de fornix superior, de bovenste omslagplooi. Bij andere mechanische oorzaken is het gewicht van het bovenste ooglid toegenomen, zoals bij een zwelling, ontsteking, of trauma, waardoor verscheuring van de levator-aponeurose of levatorspier optreedt.

Pseudoptosis

Het is belangrijk om in de klinische praktijk ptosis te onderscheiden van pseudoptosis. Dermatochalazis is een voorbeeld hiervan, waarbij er geen werkelijke ptosis is, maar alleen overtollig huid in bovenste ooglid. Bij brow ptosis is er sprake van hangende wenkbrauwen, waardoor de wenkbrauwen druk uitoefenen op het vetweefsel in bovenooglid en het beeld van pseudoptosis creëren.

Verwijzen

Bij patiënten waarbij er sprake is van ptosis met miosis, moet gedacht worden aan het syndroom van Horner en moeten dus met spoed verwezen worden naar de neuroloog of oogarts. Patiënten met ptosis, mydriasis en exotropie moeten met spoed verwezen worden naar de neuroloog, gezien dit aanwijzingen zijn voor een oculomotoriusparese. Patiënten die met een reguliere verwijzing terecht kunnen bij de neuroloog, zijn patiënten waarbij er gedacht wordt aan myasthenia gravis, zoals bij ptosis met diploplie en motiliteitsstoornissen. Verwijs patiënten met ptosis en proptosis naar de oogarts in het kader van een ruimte innemend proces in het ooglid dan wel in de orbita.

Krijg toegang tot Prisma

Als huisarts kun je Prisma vrijblijvend uitproberen! Meld je aan via ons aanmeldformulier. Meer informatie over het Prisma Netwerk kun je hier lezen.